Sejarah Tabulahan Versi Nene’ Pua’ Pala’
TOROHOLU SUKA' DIOHKOINNA TABULAHANG
(Oleh: Nene’ Pua’ Pala’)
Handu’na diohko’i Tabulahang, suka' dihäbänna indee bohto, disangai Nene’ Pongka Padang ang umbukai indee bohto. Nene’ Pongka Padang mengkalao yaling di ulunna Sa’dang sibaha sangngaka-sangngaka sabua’na. Yaling dipellaoanna muolai ma'hupa-hupa kamasuhsaang, metuka' mesolo’, mehante, metanete, ullelei sahambu, ullambang uhai, kamadingingang, anna mäi’dike’ kamasuhsaang senga’ nasitammuing yaling di pellaoanna.
Tahpana tallu benginna di lalang, sule pano di mesa ongeang disanga tanete alla’. Mabayai kalane napalaonang bou ullambang ulunna Masumpu, ma’bengi di ulunna Mamasa. Lima benginna dilalang, lambammi salunna Mamasa, sule di Talamboi, metuka' landa banua, metanete tanete Kepa’, tibanse di Mambulilling. Mengkalao di mambulilling mesolo’ ulunna Mambi tibanse di Lanta Pune, ma’bengi di tamalilling, kaunnunna benginna dilalang, mengkalaona di Tamallling, metuka' tanete masan, kende’ di tanete Solä’ sule di pansohengang tihahsa di Tatondong ma’bengi di Tatondong, kapitunna benginna dilalang. Mabayai kalane umpasayo matanna, mapia liu nasa’ding, mennenne’ lipu’, naita asang sule sau dile’bo’. Napihki’ yaling diinahanna naoatee, “Inderannei' ongeang malua’, anna mapia ladiohkoi”.
Tahpana napihki’ bumi, dai mapia nasa’ding kedai yaling di tängngä-tängngäna inde ongeang ang malua’, mengke’de’ bou umpasayo matanna, ungngita tanete mamandang disanga Kapusaang mapia nasanga kediai naongei, naola menge ma’pihki’, mengkalao bou sibaha sabua’na yaho di Tatondong mesolo’ yaho mai di Behteng tuhung di Tanete Lisu,mesolo’ Salu Mala’bu’ lambang bone hau, metuka' dai' Landoang le’ba’ sau ullambang ulunna malasuka, metuka’ dai' Kapusaang, mesolok naung di tängngana tanete Kapusaang, diang naongei tohho maongeang sängkä Nenek Pongka Padang.
Pihsang ahtu nenek Pongka Padang mennenne' dihepemai di tanete Butuhulu, naita aha oho ke’de’. Yato Nenek Pongka Padang unsahka mesa tamboli’, anna naoaing tee, “Laokangko alaingke apinna indoo bete’ tau ang menge mehambu.” Mengkalolo’siang yato tamboli’ bete’ hampo di behinna tomeoho, menge untuhei apinna.
Mekutana yato tomantuhe pano di tamboli’ naoatee: “Aka pahallu tamboli’?” Mentimba’ tamboli’ naoatee : “Nasuoä nenek Pongka Padang naoa alakingke apinna indoo bete’ tau ang menge mehambu di hipe.” Ma’kara tomantuhe naoa: “Dao mala dibea api umbaha, aka' lapi’de di lalang, aka’ makahao la ungngola, diare’ ku paturuo umpadahi api, ampo’ tutu’ii matammu.” Ya’ ma’mate-mateng yato tamboli’ untuhtung pani’na tama dikalerä’na aka’ matanna yaling di kalerä’na. Ma’kara bumi topantuhe naoa, “Tutu’ire matammu” Natuhtung bumi panikna tama dikalerä’na umbuni matanna. Tahpana mamali’ nasuo untutui matanna, maali-ali pole’ yato tamboli’, nasanga na pakamaho-maho yato to pantuhe. Ampo’ setonganna yato topantuhe dai naisang naoate yalingete’ di kalerä’na yato matanna tamboli’, nasanga yaho di bää'na yato matanna aka’ aha yaho di bä’na ang mio’-mio’ sinnoa matanna. Nasuo bumi naoainte, “tutu’ii matammu, diake’ kupaturuo ke untutu’ing matammu.” Nasuhung nasuo untutu’i matanna aka’ masili nasa’ding yato to pantuhe kemengeng kakua’-kua’ bi’na ungghiro balona, naita yato tamboli’. Ya’ ungngängkä'mi pani’na yato tamboli’ napaliudai’ di bää’na. Menau-nau pole’ napaturu kakea-kea unghiro balona, menge umpadahi api, mengesiang napaturu, naoatee: “Oainte nenemu, balo dihiro-hiro, balo dipampa', hiroi, dahing pole’ api.” Dang pole’ masili mampaturu aka’ nasanga untutu’i si’dang matanna yato tamboli’ aka’ liudai’mi pani’na dibää'na unsamboi yato ang mio’-mio’ sinnoa mata, anna tariae’ poko’ matanna ang yaho di bää’na.
Ma’petaha-taha tamboli’ ungngite kerona yato topantuhe menge umpadahi api. Nasangang dai naita, anna saundu’ nahele samai kerona aka’ matanna ang setonganna yaling di kalerä’na tibuhke, aka’ yato pani’na napaliudai’ di bä’na ya’ bilang tibillänne’ yato kalerä’na ang naongei poko’ matanna.
Tahpana sumule bete’ di nenena sipetahaing, natula’ asangming samai kerona di peapinna. Handang napetahai Pongka Padang matanna anna sibehtai dipeapianna. Nasanga toe’ Pongka Padang poko’ matannang yaho dibääkna. Ya’ ungngalang hängkäng yato tamboli’ anna nabeai pano di Pongka Padang anna naoaing tee, “Sanda’i tu’doi inde mata ang di bää’ku, ang unsanga matangku.” Naalang, yato hängkäng anna natohse’i pano yato di matanna anna nade’de’-de’de’i yato ang noa matanna, ampo’ dai aha maaka, aka’ memang tadia si’da poko’ matanna, aka’ matanna ang setonganna yaling dikaleräkna. Puhai yatoo ya’ natula’mi ang dipanoa umpadahi api mengkalao umbika balo, napasihiro, dahi pole’ api. Mengkalao donetoo, aha lolo tunnei’ apinna Nenek Pongka Padang.
Pihsang tempo le’ba’ kalaena yato Nenek Pongka Padang mellambi’ bete’ di Buntu Hulo. Lambi’na bete’ ya’ mekutanang Pongka Padang naoatee: “Umbadio ungpengkalaoi anna aka rio sangammu?” Mentimba’ yato bahine naoatee: “Kodi’ suleä’ di uhai anna disangää’ kodi Torije'ne’. Anna dio umba dio ungkasulei? Mentimba’ yato Pongka Padang naoatee: “Kodi’ mengkalaoä’ yaling di ulunna Sa’dang anna disangää’ Pongka Pdang.”
Dai masae, ya sipemalare’ yato Pongka Padang anna Torije'ne’ lambi’ sipobahine. Ya’ sika keänä’mi. Yato änä’ ang napadahi Pongka Padang aha pitu to siullu’-ullu’. Mengke’de’ tau pitu umpadahi sala änä’ sampulo mesa, dianto ang tisembu’ lekba’ umpangngihsi Kondo Sampata’ uhai sampaleleang, Pitu Ulunna Salu, Kahua Bakbana Minanga, sule naung di Manda’ lekba’ dai’ di Benuang .
Tabulahang indona Kondo Sampata’, kadinge’na Pitu Ulunna Salu anna Sähku’na kahua ba’bana minanga, mintu’ pa’bihing sule dai’ di Benuäng. Tabulahang untokei mesa lontara’ paondo nene ; “Mesa kada dipotuho, Pantang kada dipomate.” Tabulahang dikalla’ to untokei ada’ tuho aka’ moi papateang tau ke yalimmi di ahinganna ada’, ya’ tuhong tomate, mapia-tokarake. Inäng dolunnake’ umba-umba naongei kedisangaing to Tabulahang nakahea’mi anna nakasihi’mi tau aka’ nasanga kadanna, pengkalaoanna nene anna handang mapianna tau. Dinoa rantee’, aka’ saundu’mi membea’ hupa tau, ya’ tuhtuang membea’ tunne’ kakarakenna hupa tau.
Tabulahang naohkoi uhpa’ bohto ang mesa peadaanna, diantoo : Tabulahang, Saluleäng, Kampung Längsä’ anna Peu'. Dianto anna ahang sinapopenani to Bahak dolu naoa :
7 &`%;&`^ ^`%;&^ &^;%# ^```^ ; 5 3;3 5;3 3’E Ta bu lahang Salu le äng Kampung Längsäk anna Pe u'
7 &`%;&`^ ^`%;&^ &^;%# ^`^ ; 5 3;3 5;3 3’
E U ma ta di sapa’–sa pa’ Be la ta di kato nangngi
3 3 6 7 5 5 75653 6 6 5 3 3 5 3
3 5;6 7;%`% &^;&^ %#;^`^ 5;3 3;5 3;3 .
Buntu Hu lo onge-an na Nene’ to-pe- ta-ha mana’
Samantoo.
